KALKANDERELİ ŞEHİTLER
İshak Güven Güvelioğlu
Onlar; “Dönüşü yok gidişimizin, yolumuza gelen gelsin.” diyenlerin kahramanlık hikâyesinin ifadesidir. Onların hikâyesi en sevdiklerini ardında bırakarak “Esaret var, şehadet var ama geri dönmek yok gidişimizin.” diyenlerin hikâyesidir. Yine onların hikâyesi, bu topraklara duydukları vefayı, kanları ve canlarıyla bedel ödeyenlerin hüzünlü hikâyesidir. Evet, bedel ödediler ve Allah katında peygamberlikten sonra en yüksek mertebeye de eriştiler: Şehitlik…
Hani Allah (c.c) Bakara Suresi 154. âyetinde diyor ya; “Allah yolunda öldürülenler için ‘ölüler’ demeyin. Hayır, onlar diridirler, fakat siz bilemezsiniz.” diye. Evet, bir vefa borcu olarak bizler de bu ölümsüzleşen şehitlerimizi daima hafızalarımızda canlı tutup her fırsatta onları vefayla ve minnetle yâdedeceğiz.
İsimleri tespit edilenler dışında şehitlik mertebesine ulaşmış birçok isimsiz kahramanlarımız da var elbette. Her birinin ayrı ayrı ruhları şad olsun.
Karadereliler Balkan Savaşları, Yemen isyanları, Birinci Dünya Savaşı’nın Çanakkale ve Doğu Cephesi ve Kurtuluş Savaşı yıllarında çok sayıda şehit vermiştir. Öyle ki bu dönemde Karadere’den şehit vermemiş ev yok gibidir. Hatta bazen bir evden iki-üç delikanlının, hatta ikiz kardeşlerin cepheye gidip geri dönmediği olmuş ve bu şekilde birçok hane sönmüştür.
1970’li yıllara kadar hemen her köyde Seferberlik konusu açılınca yığınla acılı ve hüzünlü hikâyeler anlatılırdı. Anlatılanların bazısı gidenlerle, bazısı da geri kalan eş ve çocuklarla ilgiliydi. Bunlardan bazıları beşikte bebeği olan yeni evlilerdi. Ortak anlatım ise geri dönemeyeceklerini sezdikleri ve toplu dualar yapıldıktan sonra yola çıktıkları şeklindeydi. Günümüze kadar çoğu karanlıkta kalmış veya şifahi olarak günümüze taşınmış şehitlerimizin adlarını eksiksiz olarak tespit etmek maalesef mümkün değildir.
Kalkandereli şehitlerle ilgili farklı dönemlere ait üç liste oluşturulmuştur. Bunlardan en eski tarihlisi Rize’deki Şer’iye Mahkemesine ait 1853-1913 yıllarına ait yirmi iki adet defterin taranmasıyla tespit edilen şehitleri göstermektedir. Şeri’ye Sicillerindeki bu kayıtlar genelde veraset ilamlarıdır. Bizzat cephede, hudut boyunda veya silahaltında vatanî görevini yaparken vefat eden askerlerin babası veya eşi tarafından mahkemeye müracaat edilmiş ve şahitlerin şehadetiyle merhumun vârisi olduğunu ispat edip sicile işletmişlerdir. Kayıtlardan anlaşıldığına göre bu işlem bazen askerin şehit oluşundan bir-iki sene sonra, bazen de on beş-yirmi sene sonra mahkemeye müracaatla gerçekleştirilmiştir. Bu sicillerde tespit edilen Kalkandereli şehitlerin sayısı otuz dört (34) kişidir.
İkinci liste ise nüfus kayıtlarının taranması sonucu oluşturulmuştur. Seferberlik için gidip geri gelmeyenlerin nüfus kaydında “kayıp”, “harp gaibi”, “Sarıkamış gaibi”, “Rus Harbi gaibi”, “Arap Muharebesi kaybı”, “Balkan Harbi, Şark Cephesi, Erzurum, Yemen Harbi gaibi” gibi notlar düşülmüştür. Nüfus Defterlerinde her köyün şehitleri/cephe kayıplarının kaydedilmediği bilinmektedir. Bazen bir köyün kayıpları işlenmişken bitişikteki büyük bir köyün kayıpları işlenmemiştir. Hâlbuki köyün yaşlıları o köyden cepheye gidip dönmeyen çokça delikanlının bulunduğunu ifade etmektedir. Bu şekilde Nüfus Defterlerinde kayıpları işlenmeyen köyler şunlardır: Yumurtatepe, Ormanlı, Geçitli, Çayırlı, Tatlısu, Kızıltoprak, Aksu, Yolbaşı ve Yokuşlu.
Nüfus Defterlerinde şehit veya cephe kaybı olarak kaydedilmiş Karadereliler 347 civarındadır. Kayıtlara geçmemiş olanlar da hesaba katılırsa bu sayının en az iki katına çıkacağı bilinmektedir.
Kalkandereli şehitlere ait üçüncü liste ise 1986 yılından itibaren terör saldırıları sonucu şehit olan hemşerilerimizi göstermektedir. Bu listede asker, polis ve sivil olmak üzere on beş şehidimiz vardır. Tespit edilen Kalkandereli şehitlerin sayısı şimdilik toplam 400 civarındadır. Bu kahramanlarımızın adları yakın tarihte yayınlanan Karadere’den Kalkandere’ye adlı kitapta yer almaktadır.
Yazar/Haber : İshak Güven Güvelioğlu
Karadereden Kalkandereye Kitabında İlçemize ait ayrıntılı bilgilere ulaşabilirsiniz.