“Şu dünya denen yerde herşeyin ortası vardır, birtek insan denen mahlukun ortası yoktur. Bir insan ya adamdır ya da değildir. Bu kadar.” diyordu herkesin ondan muhasebe denetimi anlatmasını beklerken hayata dair duruş bildiren her zamanki cümlelerinden birini kuran hocam.
Dürüst, ahlaklı, işini düzgün yapan insan nasıl olunur? Her zaman buna vurgu yapıyorlardı büyüklerimiz. Tıpkı “ Sermayemiz paramız değil, itibarımızdır.” diyen Şenol Güneş gibi.
Babam küçükken her evden çıktığımda, “ Oğlum, ne yaparsan yap eve laf getirme.” derdi mesela. Nasihati buydu. Veli toplantılarına başı dik gitme nedeniydi bu öğüdü.
Ama her şeyin ilacı olduğu söylenen zaman bu kez tekere çomak sokuyordu. Bu güzel nasihatleri dinleyen çocukları, tüm manevi duyguların beşeri hukukunun olduğu köy tabiatından kaosun hüküm sürdüğü soluk benizli şehirlerin kucağına savuruyordu adeta. Onlara yaşamak için hak yemeyi, itibar kazanmak için tomarla parasının olması gerektiğini öğütlüyordu.
Haliyle şaşırıyordu insan, garipsiyordu. Yeni dünyanın sunduğu kurnazlıklara karşı eğitimli değildi. Eskiydi. Alışamıyordu. Bocalıyordu …
Bundan dolayıydı market raflarında gördüğü 0,99 kuruşluk etiketleri garipsemesi, neden 1 lira değil ki bunun fiyatı? diye safça sorması. Orada yatan derin kurnazlığı, aldatmacayı fark edemeyecek kadar iyi niyetliydi.
Ama düzen o kadar mükemmel kurulmuştu ki; bu güzel insanlara dahi “ Demek on tane alsam on kuruş kardayım.” diye yavaş yavaş tuhaf iktisat hesapları yaptırmaya başlamıştı. Yiyebileceğin kadarını al, gerisini ihtiyacı olanlarla paylaş kültüründen gelen insanlar stok yapmaya başlayacaklardı artık. Kendileriyle fark etmeden yavaş yavaş çelişmeye başlayacaklardı. Oysa biz böyle görmemiştik ki. Hiç küsuratlarla hesap yapmayan, her şeyi tama yuvarlayan mahallelerin çocuklarıydık. “Saçlarını üç numaraya vuran mahallenin çocukları” böyle yaparlardı Tarık Tufan tabiriyle. “Verdiğinde azalır diye korkuyorsan; sen, Allah’ı tanımıyorsun” diyordu kıymetli büyüğümüz Mustafa İslamoğlu hocamız.
Hasılı bizim iyi niyetli insan olmak noktasında sıfıra eklenen küsuratlarla uğraşacak basit karakterlerimiz hiç olmamıştı. Biz hiç mala tamah eden akıl oyunlarıyla aynı karede poz vermedik.
Biz hep tam insandık.
O hesapları yapanlara göre fakirdik, bir kuruşun dahi uyanıklığına kaçacak kadar düşük kalibrede olan insanlara göre yediyüzotuz bilmem kaç, küsuratı da olan asgari ücretin kadrosunda her hafta banko yazılacak modern kölelerdik. Biz böyle uslu çocuklardık.
Ahlaklı yaşamanın gayretinde olanlar olarak bu yüzyıla ait değildik. Eskide kalmıştık.
Gerçi on tane alsam on kuruş kar ederim diye bir gel git yaşamıştık ama o dahi düşüncede kalmıştı, böylesi bir hile bünyemize ağır gelmişti, ondan da geri durmuştuk. Paşa paşa 1 liramızı öder 1 kuruşumuzu da size bırakırdık. Siz 0,99 kuruştan satışa çıkardığınız onurunuzu, gururunuzu, haysiyetinizi nasıl da 1 liradan sattığınıza dair ticari zekalarınızla övünün. Kırdığınız ama asla ödemediğiniz vergi rekorlarıyla birbirinize caka satın. Ama sakın ha sakın size bunca karı elde ettiren çalışanlarınıza üç kuruş ne bayram harçlığı dağıtın, ne de bu karı sizin sayenizde elde ettim, alın bu da sizin maaşınızdan ayrı ilave payınız demeyin. Bunu yapmayın abiler ! Bunu yaparsanız biraz bizim gibi olursunuz ve bu sizin için fazlasıyla onur kırıcı olur.
