İbar Ticaret/ Arçelik Küçükyalı Maltepe
  • BIST 100

    9423,62%0,45
  • DOLAR

    38,02% 0,01
  • EURO

    43,17% -0,15
  • GRAM ALTIN

    3920,52% -0,79
  • Ç. ALTIN

    6324,96% -1,05

Yok Olan Bir Kültür : DEĞİRMEN

Yok Olan Bir Kültür : DEĞİRMEN

YÖRESEL KÜLTÜRÜMÜZ 21.12.2023 11:56:00 0
Yok Olan Bir Kültür : DEĞİRMEN

Osmanlı Devletinden günümüze ulaşan en değerli yazılı kaynaklardan olan Tapu Tahrir Defterleri ait oldukları bölgenin sosyal, ekonomik ve demografik yapısı hakkında
bilgilerin yanı sıra yerleşim yerlerinde üretilen mahsuller ve köylerde bulunan değirmenlerle alakalı bilgiler de verir. Bu defterlerden yöremizle ilgili en eski tarihlisi 1486 yılına
aittir. Bu defter ve bundan sonra tutulmuş defterlerde yöremizde çok sayıda değirmenin bulunduğu görülmektedir. Bundan anlaşılmaktadır ki Osmanlıların
bölgemizi fethi öncesi ve sonrası Rize bölgesi tam bir tarım bölgesidir. 

En çok üretilen ve temel gıda maddesi olarak tüketilen tarım ürünleri de mısır ile fasulyedir. Bunların yanında külür, fındık, ceviz, kabak, elma, armut, portakal,
mandalina, kendir (kenevir), karalahana ve üzüm diğer meyve ve tarla mahsulleri arasında bulunmaktadır. 


1515 tarihli Tapu Tahrir Defterinden Rize kazası ve köylerinde toplam 184 adet değirmenin bulunduğu
görülmektedir. 1530 tarihli İcmal (özet) Tapu Tahrir Defterine göre ise Rize’deki değirmenlerin sayısı 228’e çıkmıştır.


Mısırın su değirmenlerinde öğüterek un haline getirilmesi  için her köyde birkaç değirmenin bulunması gerekiyordu. Bu nedenle çok eski devirlerden beri bütün köylerimizde birden
çok değirmenler bulunmaktaydı. Nitekim gerek nüfus artışı, gerek yeni yerleşim yerlerinin kuruluşu yeni değirmenlerin de inşasını beraberinde getirmiş ve 1879 yılında bölgedeki
değirmen sayısı hayli artmıştı. O yıla ait Vilâyet Salnamesinde değirmen sayıları şu şekilde kaydedilmiştir. 


Rize Kazası 403, Kuraiseba (İkizdere) 101, Mapavri (Çayeli) 81, Karadere 35, Atina (Pazar) 51, Hemşin 100. Toplam 771.
Çay tarımının yaygınlaşmasından önce yöremizin temel gıda tüketim malzemesi mısır ekmeği olduğu için aileler hasattan sonra ihtiyaç duyacakları yıllık mısırı ev dışında bulunan
serender, nayla, paksa adlı mekânlarda veya ev içinde yapılmış özel kilerde muhafaza ederlerdi. Mısır zenginlik alameti kabul edilirdi. Cemiyet içinde konuşulurken birinin
zenginliğinden bahsetmek babında: “Onun yüz kot mısırı olur” derlerdi. İhtiyaç fazlası ürün komşu veya tüccara satılırdı. Bu durum 1970’li yıllara kadar devam etti.
Değirmenler akarsu ile çalıştıklarından daima dere ve ırmak yataklarında kurulurdu. Bu suyun bir harkta toplanarak yüksek bir yerden değirmenin alt kısmına yerleştirilmiş
çarka akıtılmasıyla çarkın dönmesi sağlanır, suyun çevirdiği çarktan değirmenin içine uzanan düzeneğin ucundaki değirmen taşının dönmesi sağlanırdı. Taşın ortasındaki
oyulmuş yere tam üstündeki hazneden yavaş yavaş düşen mısırlar, dönen taş tarafından un haline getirirdi. 


Temel gıda maddesi mısır ekmeği olduğu değirmenler hiç boş kalmaz, mısır götürenler sıraya girerek saatlerce hatta günlerce sıra bekledikleri olurdu. Gece sabahlara kadar sıra
bekleyenler olduğu gibi, sıranın kendisine daha çabuk gelmesi için gece yarısından sonra değirmene gidip sıraya girenler de bulunurdu.
Değirmenler genelde köyün ortak malı olup herkesin kullanımına açık idi. Bununla birlikte bazı ailelerin şahsi değirmenleri da bulunurdu.
Değirmenlerin bölgede bu kadar çok bulunması ve halkın bu ânları yaygın olarak kullanması halk arasında bu alanda bir kültürün gelişmesine, masal, hikâye ve değirmen
hatıraları olarak sözlü edebiyatın oluşumuna sebep olmuştur. 

Bu cümleden olarak değirmen ve çevreleri tekin olmayan yerler olarak bilinirdi. Değirmen çevresi ve ırmakların cinlerin mekânları olduğu inancı da
yaygındı. Özellikle geceleri değirmene giden kişilerin cin, peri ve vücudu tüylerle kaplı insan benzeri bir yaratık olan “karakonca” gördüklerini anlatırlardı. Bunlarla
karşılaştıklarını söyleyenlerin silahla ateş etmeye kalktıklarında yok olduklarını veya silahın tutukluk yaptığını ifade ederlerdi. Değirmen içinde cinlerin horon oynadığını,
kendisinin de bu horona alınarak sabaha kadar horon ettiğini, gün ağarırken cinlerin yok olmasıyla mısırını öğütüp geldiğini anlatanlar da bulunurdu. Uzun kış gecelerinde
oturup sohbete dalanlar, bu hadiseleri çokça abartarak anlatır, dinleyiciler de heyecan ve ürpertiyle dinlerdi. 

Yağışların az olduğu zamanlarda değirmeni çalıştıracak su yetersiz olduğu için değirmenler çalışmaz, yağış esnasında ilk giden değirmeni çalıştırır, sonra gelenler de sıraya
girerdi. Sıraya girmeye nöbete girmek, sıranın kendisine gelmesine nöbet almak denirdi. 

 


Bozulan değirmenin tamiri erkeklerin işi, değirmene gidip mısır öğütmek de kadınların işi olarak görülürdü. Mısırı omuzlayan kadın sepete yerleştirdiği gibi değirmenin
yolunu tutardı. Mısır öğütülürken orada oturulur, sırasını bekleyen diğer kadınlarla sohbet başlardı. Bu sırada köy işleri, kavgalar, dövüşler, Kimin uşağı kimin kızını seviyor?
Kim kiminle kavgalıdır? Hangi gelin kaynanasıyla barışıktır veya kavgalıdır? Görümcelerin arası nasıldır? Gurbetten gelenler, askere gidenler, düğünler, bayramlar, nişanlar, söz
kesmeler, alınan hediyelerden tutun da kimin ne giydiği, ne çıkardığına kadar her şey konuşulurdu. Konuşulanlar  arasında ekonomi de bulunurdu; Piyasanın pahalılığından,
fındığın, mısırın fiyatından, hamsinin bolluğu veya kıtlığından hep bahsedilirdi. Ara sıra türkü de söylenirdi. 


Hatta bazen hiç olmadık bir haber uydurulur, buna “Değirmen haberi, değirmen kazatası” denirdi. Hâsılı değirmen kadınların toplantı yeri, sosyalleşme mekânları idi.
Çay tarımının yöreye gelişi ve çayın maddi getirisinin yüksekliği sebebiyle mısır tarlaları hızla çay tarlasına dönüştürülmeye başlandı. Çay ürününün getirisi ile halkın
refah seviyesi yükselince hazır satın alınan buğday unu tercih edilir oldu. Mısır ekim ve üretiminin azalması tedricen değirmenlerin de terk edilmesini beraberinde getirdi. Yıldan
yıla çay tarlalarının artması, mısır tarlalarının küçülmesine ve yok olmasına sebep oldu. Bu arada biraz da eskiye özlem ve nostalji anlayışıyla mısır ekmeği ve mısırdan yapılan
mahalli muhlama için ihtiyaç duyulan mısır unu hazır olarak satın alınır oldu. Halkın bu tercihi değirmenlerin harap olmasına ve yıldan yıla yıkılarak ortadan kalkmalarına sebep
olmaya başladı. Son yıllarda bazı köylerdeki değirmenler kullanılmazsa bile eski günlerin hatırasını yaşatma anlayışıyla onarıldıysa da bu devede kulak mesabesinde
kaldı. Hele bazı onarımlar sırasında değirmenlerin seramik ve fayans ile kaplanması malesef mekânın orijinalliğini ortadan kaldırdı.


Tarihin şahitleri olan ve atalarımızın hatıralarıyla yoğrulan Kalkandere değirmenlerinden çok azı günümüzde ayakta kalmayı başardı. Bunların envanterinin çıkarılması,
Kaymakamlık ve Özel İdare tarafından geleceğe taşımak adına aslına uygun olarak tamir edilmeleri yöremiz adına güzel bir hizmet olacaktır.

 

 

Yazar/Haber : İshak Güven Güvelioğlu

 

Karadereden Kalkandereye Kitabında İlçemize ait ayrıntılı bilgilere ulaşabilirsiniz. 

https://www.kitapyurdu.com/kitap/kalkandere-karadereden-kalkandereye-tarih-halkiyat-ve-sahsiyetler/655572.html&filter_name=karadereden+kalkandereye

 İshak Güven Güvelioğlu

RİZE ARAŞTIRMALARI VAKFI


 

Akşit: 37.500 Feetle Dünya İrtifa Rekoru Kırdık!

Yalova Tohum Takas Kulübü Etkinliği Yapıldı

"Beyni Kullanma Rehberi: "Ülkemizde Beyin Bedava"

Kalkandere'de Kar Bitti, Soğuğu Kaldı

12 Nisan 2025 Kalkandere'de Sabah Kar Yağdı

Kalkandere Milli Eğitim Müdürü Aydın MERTAYAK, Polis Haftası sebebiyle Kalkandere İlçe Emniyet Müdürü Samet KOZ’u makamında ziyaret etti

Şampiyon Takımlarımızdan Belediye Başkanımıza Ziyaret

Polis Haftası Kapsamında, Mehmet Yılmaz, İlçemiz Polis Meslek Eğitim Merkezini Ziyaret Etti

ÇAYKUR KAMPANYA ÖNCESİ ÜRETİCİLERİ BİLGİLENDİRİYOR

Ormanlı İlk/Ortaokulu Bilişim Sınıfı’nda yenilik rüzgarları esiyor!

Geleceğin dahileri burada yetişiyor!

Yılmaz, Türk Polis Teşkilatı’nın 180. kuruluş yıl dönümü dolayısıyla, İlçe Emniyet Amirimiz Abdülsamet Koz'ı Ziyaret Etti

Çayırlı Ortaokulumuzdan Floor Curling'de Gurur Veren Başarı!

Sevelim Sevilelim, Bu Memleket Herkese Yeter

Öksürmeden Lokma Düşmez!

ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ

İL GENEL MECLİSİ NİSAN TOPLANTILARI BAŞLADI

Kalkandere Belediyesi Nisan Ayı Meclisi Toplantısını Gerçekleştirdi

Mehmet Yılmaz, Belediyenin Çalışmalarını Sahada İnceledi

Kalkandere'de TYT Süreç Değerlendirme Sınavı Başarıyla Gerçekleştirildi

Kalkandere Haber Muhabirimiz Hüseyin Yılmaz, Hastanede Hastanede Tedavi Altına Alındı

Rize'de Düzenlenen Liseler Arası Bilgi Yarışmasında Şehit Fikret Metin Öztürk ÇPAL İl İkincisi Oldu

PATATES YETİŞTİRİCİLİĞİ

Kimilerinin Memiş'in Yusuf'u, Kimilerinin Hafız Yusuf'u

Armutlu Değirmen Yolu Köprüsü Betonlamaya Hazır Hale Getirildi

Vatan toprağını başına yastık eden her askerimizin alnı ak, bahtı açık olsun

TOHUM ÇİMLENDİRME YÖNTEMLERİ

Bamya Fideleri Nasıl Ekilir-Dikilir?

Rize'de Bürokratik Skandallar ve Vatandaşın Tepkisi

DİNCEL, Ramazan Bayramı münasebetiyle Şehit Yaşar Kemal SANDIKÇI ve Şehit Fikret Metin ÖZTÜRK’ün Değerli Ailelerini Ziyaret Etti

Yükleniyor

"Beyni Kullanma Rehberi: "Ülkemizde Beyin Bedava"

Kalkandere'de Kar Bitti, Soğuğu Kaldı

12 Nisan 2025 Kalkandere'de Sabah Kar Yağdı

Kalkandere Milli Eğitim Müdürü Aydın MERTAYAK, Polis Haftası sebebiyle Kalkandere İlçe Emniyet Müdürü Samet KOZ’u makamında ziyaret etti

Şampiyon Takımlarımızdan Belediye Başkanımıza Ziyaret

Polis Haftası Kapsamında, Mehmet Yılmaz, İlçemiz Polis Meslek Eğitim Merkezini Ziyaret Etti

ÇAYKUR KAMPANYA ÖNCESİ ÜRETİCİLERİ BİLGİLENDİRİYOR

Ormanlı İlk/Ortaokulu Bilişim Sınıfı’nda yenilik rüzgarları esiyor!

Geleceğin dahileri burada yetişiyor!

Yılmaz, Türk Polis Teşkilatı’nın 180. kuruluş yıl dönümü dolayısıyla, İlçe Emniyet Amirimiz Abdülsamet Koz'ı Ziyaret Etti

İL GENEL MECLİSİ NİSAN TOPLANTILARI BAŞLADI

Rize'de Bürokratik Skandallar ve Vatandaşın Tepkisi

RİZE'DE BİR İLK : OKUMA MACERASI PASAPORTU PROJESİ

Doç. Dr. Kazım Şahin’den Çarpıcı Açıklamalar: “Koronavirüs Bir Biyolojik Savaş Olarak Kullanıldı”

Alper Gezeravcı Rize'de ağabeyinin mezarına gitti

Zümrüt Rize Gazetesi Haftalık Olarak Devam Edecek

Rize’de 2025 yılının Şubat Ayında, 184 Konut Satılmış

Rize-Artvin Tabip Odası Başkanı Doç. Dr. Kazım Şahin’den Sağlıkta Güvenlik ve Ticarileşme Eleştirisi

Türkiye Yazarlar Birliği’nden Çanakkale Zaferinin 110. Yıldönümüne Özel Etkinlik

Maltepe Rizeliler Derneği İftar Programı Yapıldı

Kalkanderespor Erteleme Maçında Bugün Sahasında Madenli Belediyespor'u Konuk Edecek

Kalkanderespor Deplasmanda Galib Gelerek Rahat Bir Nefes Aldı

Kalkanderespor Sahasında Rize Belediyespor'a Mağlup Oldu

Süper Amatör Liginde Heyacan Dolu Maç Yolbaşıspor-Kalkanderespor

Kalkanderespor Bugün Sahasında Ardeşenspor'u Konuk Edecek

Kalkanderespor 3 Golle Güldü

Kalkanderespor'dan Başkan Mehmet Yılmaz'a Teşekkür Ziyareti

Kalkanderespor-Pazarköyspor Karşısında Galibiyet Arıyor

Kalkanderespor Deplasmanda Maden Buldu

Kalkanderespor Kötü Gidişe Dur Demek İstiyor.

LİG TABLOSU

Takım O G M B Av P
1.Galatasaray 29 23 1 5 42 74
2.Fenerbahçe 29 22 2 5 47 71
3.Samsunspor 30 15 9 6 9 51
4.Eyüpspor 30 14 8 8 16 50
5.Beşiktaş 29 13 7 9 12 48
6.İstanbul Başakşehir 29 13 10 6 9 45
7.Gazişehir Gaziantep 29 12 11 6 1 42
8.Antalyaspor 30 11 12 7 -19 40
9.Trabzonspor 29 10 10 9 11 39
10.Göztepe 29 10 10 9 9 39
11.Kasımpaşa 30 9 9 12 -4 39
12.Konyaspor 30 10 13 7 -6 37
13.Kayserispor 29 9 11 9 -11 36
14.Bodrum FK 30 9 14 7 -10 34
15.Rizespor 29 10 15 4 -14 34
16.Sivasspor 30 8 15 7 -10 31
17.Alanyaspor 29 8 14 7 -11 31
18.Hatayspor 29 4 18 7 -24 19
19.Adana Demirspor 29 2 23 4 -47