İbar Ticaret/ Arçelik Küçükyalı Maltepe
  • BIST 100

    10072,82%0,75
  • DOLAR

    35,76% 0,06
  • EURO

    37,30% -0,57
  • GRAM ALTIN

    3153,98% 0,11
  • Ç. ALTIN

    5049,56% -0,41

Yok Olan Bir Kültür : DEĞİRMEN

Yok Olan Bir Kültür : DEĞİRMEN

YÖRESEL KÜLTÜRÜMÜZ 21.12.2023 11:56:00 0
Yok Olan Bir Kültür : DEĞİRMEN

Osmanlı Devletinden günümüze ulaşan en değerli yazılı kaynaklardan olan Tapu Tahrir Defterleri ait oldukları bölgenin sosyal, ekonomik ve demografik yapısı hakkında
bilgilerin yanı sıra yerleşim yerlerinde üretilen mahsuller ve köylerde bulunan değirmenlerle alakalı bilgiler de verir. Bu defterlerden yöremizle ilgili en eski tarihlisi 1486 yılına
aittir. Bu defter ve bundan sonra tutulmuş defterlerde yöremizde çok sayıda değirmenin bulunduğu görülmektedir. Bundan anlaşılmaktadır ki Osmanlıların
bölgemizi fethi öncesi ve sonrası Rize bölgesi tam bir tarım bölgesidir. 

En çok üretilen ve temel gıda maddesi olarak tüketilen tarım ürünleri de mısır ile fasulyedir. Bunların yanında külür, fındık, ceviz, kabak, elma, armut, portakal,
mandalina, kendir (kenevir), karalahana ve üzüm diğer meyve ve tarla mahsulleri arasında bulunmaktadır. 


1515 tarihli Tapu Tahrir Defterinden Rize kazası ve köylerinde toplam 184 adet değirmenin bulunduğu
görülmektedir. 1530 tarihli İcmal (özet) Tapu Tahrir Defterine göre ise Rize’deki değirmenlerin sayısı 228’e çıkmıştır.


Mısırın su değirmenlerinde öğüterek un haline getirilmesi  için her köyde birkaç değirmenin bulunması gerekiyordu. Bu nedenle çok eski devirlerden beri bütün köylerimizde birden
çok değirmenler bulunmaktaydı. Nitekim gerek nüfus artışı, gerek yeni yerleşim yerlerinin kuruluşu yeni değirmenlerin de inşasını beraberinde getirmiş ve 1879 yılında bölgedeki
değirmen sayısı hayli artmıştı. O yıla ait Vilâyet Salnamesinde değirmen sayıları şu şekilde kaydedilmiştir. 


Rize Kazası 403, Kuraiseba (İkizdere) 101, Mapavri (Çayeli) 81, Karadere 35, Atina (Pazar) 51, Hemşin 100. Toplam 771.
Çay tarımının yaygınlaşmasından önce yöremizin temel gıda tüketim malzemesi mısır ekmeği olduğu için aileler hasattan sonra ihtiyaç duyacakları yıllık mısırı ev dışında bulunan
serender, nayla, paksa adlı mekânlarda veya ev içinde yapılmış özel kilerde muhafaza ederlerdi. Mısır zenginlik alameti kabul edilirdi. Cemiyet içinde konuşulurken birinin
zenginliğinden bahsetmek babında: “Onun yüz kot mısırı olur” derlerdi. İhtiyaç fazlası ürün komşu veya tüccara satılırdı. Bu durum 1970’li yıllara kadar devam etti.
Değirmenler akarsu ile çalıştıklarından daima dere ve ırmak yataklarında kurulurdu. Bu suyun bir harkta toplanarak yüksek bir yerden değirmenin alt kısmına yerleştirilmiş
çarka akıtılmasıyla çarkın dönmesi sağlanır, suyun çevirdiği çarktan değirmenin içine uzanan düzeneğin ucundaki değirmen taşının dönmesi sağlanırdı. Taşın ortasındaki
oyulmuş yere tam üstündeki hazneden yavaş yavaş düşen mısırlar, dönen taş tarafından un haline getirirdi. 


Temel gıda maddesi mısır ekmeği olduğu değirmenler hiç boş kalmaz, mısır götürenler sıraya girerek saatlerce hatta günlerce sıra bekledikleri olurdu. Gece sabahlara kadar sıra
bekleyenler olduğu gibi, sıranın kendisine daha çabuk gelmesi için gece yarısından sonra değirmene gidip sıraya girenler de bulunurdu.
Değirmenler genelde köyün ortak malı olup herkesin kullanımına açık idi. Bununla birlikte bazı ailelerin şahsi değirmenleri da bulunurdu.
Değirmenlerin bölgede bu kadar çok bulunması ve halkın bu ânları yaygın olarak kullanması halk arasında bu alanda bir kültürün gelişmesine, masal, hikâye ve değirmen
hatıraları olarak sözlü edebiyatın oluşumuna sebep olmuştur. 

Bu cümleden olarak değirmen ve çevreleri tekin olmayan yerler olarak bilinirdi. Değirmen çevresi ve ırmakların cinlerin mekânları olduğu inancı da
yaygındı. Özellikle geceleri değirmene giden kişilerin cin, peri ve vücudu tüylerle kaplı insan benzeri bir yaratık olan “karakonca” gördüklerini anlatırlardı. Bunlarla
karşılaştıklarını söyleyenlerin silahla ateş etmeye kalktıklarında yok olduklarını veya silahın tutukluk yaptığını ifade ederlerdi. Değirmen içinde cinlerin horon oynadığını,
kendisinin de bu horona alınarak sabaha kadar horon ettiğini, gün ağarırken cinlerin yok olmasıyla mısırını öğütüp geldiğini anlatanlar da bulunurdu. Uzun kış gecelerinde
oturup sohbete dalanlar, bu hadiseleri çokça abartarak anlatır, dinleyiciler de heyecan ve ürpertiyle dinlerdi. 

Yağışların az olduğu zamanlarda değirmeni çalıştıracak su yetersiz olduğu için değirmenler çalışmaz, yağış esnasında ilk giden değirmeni çalıştırır, sonra gelenler de sıraya
girerdi. Sıraya girmeye nöbete girmek, sıranın kendisine gelmesine nöbet almak denirdi. 

 


Bozulan değirmenin tamiri erkeklerin işi, değirmene gidip mısır öğütmek de kadınların işi olarak görülürdü. Mısırı omuzlayan kadın sepete yerleştirdiği gibi değirmenin
yolunu tutardı. Mısır öğütülürken orada oturulur, sırasını bekleyen diğer kadınlarla sohbet başlardı. Bu sırada köy işleri, kavgalar, dövüşler, Kimin uşağı kimin kızını seviyor?
Kim kiminle kavgalıdır? Hangi gelin kaynanasıyla barışıktır veya kavgalıdır? Görümcelerin arası nasıldır? Gurbetten gelenler, askere gidenler, düğünler, bayramlar, nişanlar, söz
kesmeler, alınan hediyelerden tutun da kimin ne giydiği, ne çıkardığına kadar her şey konuşulurdu. Konuşulanlar  arasında ekonomi de bulunurdu; Piyasanın pahalılığından,
fındığın, mısırın fiyatından, hamsinin bolluğu veya kıtlığından hep bahsedilirdi. Ara sıra türkü de söylenirdi. 


Hatta bazen hiç olmadık bir haber uydurulur, buna “Değirmen haberi, değirmen kazatası” denirdi. Hâsılı değirmen kadınların toplantı yeri, sosyalleşme mekânları idi.
Çay tarımının yöreye gelişi ve çayın maddi getirisinin yüksekliği sebebiyle mısır tarlaları hızla çay tarlasına dönüştürülmeye başlandı. Çay ürününün getirisi ile halkın
refah seviyesi yükselince hazır satın alınan buğday unu tercih edilir oldu. Mısır ekim ve üretiminin azalması tedricen değirmenlerin de terk edilmesini beraberinde getirdi. Yıldan
yıla çay tarlalarının artması, mısır tarlalarının küçülmesine ve yok olmasına sebep oldu. Bu arada biraz da eskiye özlem ve nostalji anlayışıyla mısır ekmeği ve mısırdan yapılan
mahalli muhlama için ihtiyaç duyulan mısır unu hazır olarak satın alınır oldu. Halkın bu tercihi değirmenlerin harap olmasına ve yıldan yıla yıkılarak ortadan kalkmalarına sebep
olmaya başladı. Son yıllarda bazı köylerdeki değirmenler kullanılmazsa bile eski günlerin hatırasını yaşatma anlayışıyla onarıldıysa da bu devede kulak mesabesinde
kaldı. Hele bazı onarımlar sırasında değirmenlerin seramik ve fayans ile kaplanması malesef mekânın orijinalliğini ortadan kaldırdı.


Tarihin şahitleri olan ve atalarımızın hatıralarıyla yoğrulan Kalkandere değirmenlerinden çok azı günümüzde ayakta kalmayı başardı. Bunların envanterinin çıkarılması,
Kaymakamlık ve Özel İdare tarafından geleceğe taşımak adına aslına uygun olarak tamir edilmeleri yöremiz adına güzel bir hizmet olacaktır.

 

 

Yazar/Haber : İshak Güven Güvelioğlu

 

Karadereden Kalkandereye Kitabında İlçemize ait ayrıntılı bilgilere ulaşabilirsiniz. 

https://www.kitapyurdu.com/kitap/kalkandere-karadereden-kalkandereye-tarih-halkiyat-ve-sahsiyetler/655572.html&filter_name=karadereden+kalkandereye

 İshak Güven Güvelioğlu

RİZE ARAŞTIRMALARI VAKFI


 


ÇAYKUR’dan Çığır Açan Yenilikler: Çay Atıklarından Suni Deriden Topraksız Tarıma

2024-2025 Eğitim Öğretim Yılı 2. Dönem Başı İlçe Eğitim Kurumu Müdürleri Toplantısı Yapıldı

Rizeli elektrik teknisyeni Cemalettin Bayar 30 yıllık çalışmayla hiçbir dış etkene muhtaç olmadan elektrik enerjisi üreten cihaz yaptı

Kelebekler Kanatsız Doğar

Sayın Mehmet Yılmaz; " Karne Sizden, Kitaplar Başkan Amcanızdan "

RİZE'DE HAMSİ ve BALIK BEREKETİ

CHP İl Başkanı Saltuk Deniz; Değişim Kurultayı İle İlgili Basın Açıklmasında Bulundu

Rize İl Genel Meclis Üyesi Sayın Hasan İBAR, Kalkandere Vakfına Ziyarette Bulundu

Rize İl Özel İdaresi ; " 21 Köy Yolumuzun Ulaşıma Açılması için Çalışmalarımız Devam Ediyor "

TEİ Genel Müdürü Mahmut Akşit: Kaan Art Yakıcı Çalıştırmadan Ses Hızını Geçebilecek!

Aydın Mertayak'tan; 2024/2025 Eğitim-Öğretim Yılı Birinci Dönem Değerlendirmesi

Kalkandere İlçe Jandarma Komutanlığı ve Siber Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü Farkındalık Çalışması Yaptı

Kalkanderespor 3 Golle Güldü

Kalkandere’de Gönüllü Arama Kurtarma Ekibi Kuruldu

CHP İl Başkanı Saltuk Deniz ve Merkez ilçe Başkanı Necati Topaloğlu, Esnaf ve Sanatkarlar Oda Başkanı Güven Aksoy’u Ziyaret Etti

Kalkandere Kaymakamı Sayın Alpay Dincel, Seyrantepe Köyü’nü Ziyaret Etti

Sayın Eyüp Özdemir, Kalkandere Kaymakamı Sayın Alper Dincel'i Ziyaret Etti

Sayın Alpay DİNCEL, "Bir Mısra Bir Melodi" Adlı Şiir ve Şarkı Dinletisinde Emeği Geçen Öğretmenlerimiz ve İdari Kadro ile Yemek Programında Bir Araya Geldi

Eşeğin Adaleti: Hak Arayışının Mizahi Yüzü

Kalkandere Gençlik ve Spor İlçe Müdürlüğünün Düzenlediği "Karne Karnavalı" etkinliği Yapıldı

Karakter mi, Terbiye mi?

Kalkandere İlçe Milli Eğitim Müdürü Sayın Aydın Mertayak'ı Yerel Basın Temsilcileri Ziyaret Etti

Kalkandere Kaymakamı Sayın Alpay DİNCEL, Çağlayan Köyünü Ziyaret Etti

DİNCEL, Yeniköy Köyünde Kaymakamlık ve Hayırsever İş İnsanlarının Katkılarıyla Yapımı Devam Eden Ev Çalışmasını Yerinde İnceledi

Kalkandere Kaymakamı Sayın Halk Eğitimi Merkezi Yeni Dönem Kurs Ziyareti Gerçekleştirdi

Kalkandere'de "Bir Mısra Bir Melodi" Adlı Şiir ve Şarkı Dinleti Programı Yapıldı

Kalkandere Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğüne Bağlı Ekipler Çalışmalarına Devam Ediyor

Sayın Mehmet Yılmaz, AK Parti Sancaktepe İlçe Başkanı Sayın Feyzullah Torlak’ı Makamında Ziyaret Etti

Rize MHP İl Başkanımız Sayın İhsan Alkan ve Kalkandere İlçe Başkanımız Sayın Veysel Gökyıldız, Aydın Mertayak'ı Ziyaret Etti

Dünyanın En Çılgın Etkinliği: 9. Kış Yüzme Şenliği Rize'de Gerçekleşecek

Yükleniyor

ÇAYKUR’dan Çığır Açan Yenilikler: Çay Atıklarından Suni Deriden Topraksız Tarıma

2024-2025 Eğitim Öğretim Yılı 2. Dönem Başı İlçe Eğitim Kurumu Müdürleri Toplantısı Yapıldı

Kelebekler Kanatsız Doğar

Sayın Mehmet Yılmaz; " Karne Sizden, Kitaplar Başkan Amcanızdan "

Aydın Mertayak'tan; 2024/2025 Eğitim-Öğretim Yılı Birinci Dönem Değerlendirmesi

Kalkandere İlçe Jandarma Komutanlığı ve Siber Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü Farkındalık Çalışması Yaptı

Kalkandere’de Gönüllü Arama Kurtarma Ekibi Kuruldu

CHP İl Başkanı Saltuk Deniz ve Merkez ilçe Başkanı Necati Topaloğlu, Esnaf ve Sanatkarlar Oda Başkanı Güven Aksoy’u Ziyaret Etti

Kalkandere Kaymakamı Sayın Alpay Dincel, Seyrantepe Köyü’nü Ziyaret Etti

Sayın Eyüp Özdemir, Kalkandere Kaymakamı Sayın Alper Dincel'i Ziyaret Etti

Rizeli elektrik teknisyeni Cemalettin Bayar 30 yıllık çalışmayla hiçbir dış etkene muhtaç olmadan elektrik enerjisi üreten cihaz yaptı

RİZE'DE HAMSİ ve BALIK BEREKETİ

CHP İl Başkanı Saltuk Deniz; Değişim Kurultayı İle İlgili Basın Açıklmasında Bulundu

Rize İl Genel Meclis Üyesi Sayın Hasan İBAR, Kalkandere Vakfına Ziyarette Bulundu

Dünyanın En Çılgın Etkinliği: 9. Kış Yüzme Şenliği Rize'de Gerçekleşecek

Esenler Rizeliler Derneği Olağan Genel Kurulu Gerçekleştirdi

Kalkandere Vakfı ve derneği kadın kollarımızın organize ettiği, Girişimci Kadınlar Buluşması Rrogramı Gerçekleşti

MHP Rize İl Başkanı İhsan Alkan: "Anayasanın İlk 4 Maddesi Kırmızı Çizgimizdir"

CHP RİZE İl Başkanlığı Basın Toplantısı Yaptı

Memur ve Emeklilerin Zam Tepkisi: "Refah Payı Yoksa Huzur Yok!"

Kalkanderespor 3 Golle Güldü

Kalkanderespor'dan Başkan Mehmet Yılmaz'a Teşekkür Ziyareti

Kalkanderespor-Pazarköyspor Karşısında Galibiyet Arıyor

Kalkanderespor Deplasmanda Maden Buldu

Kalkanderespor Kötü Gidişe Dur Demek İstiyor.

Kalkanderespor Deplasmanda Rize Belediyespor'a Konuk Oluyor

Kalkandere Derbisinde Kazanan Yolbaşıspor

Süper Amatör Liginde Derbi Günü Kalkanderespor-Yolbaşıspor

Kalkanderespor Uzatmada Yıkıldı

Süper Amatör Liginde Kalkanderespor Evinde Güneysuspora Mağlup Oldu.

LİG TABLOSU

Takım O G M B Av P
1.Galatasaray 20 17 0 3 31 54
2.Fenerbahçe 20 15 2 3 32 48
3.Samsunspor 20 12 4 4 15 40
4.Eyüpspor 20 10 4 6 14 36
5.Göztepe 20 10 6 4 14 34
6.Beşiktaş 20 8 4 8 8 32
7.İstanbul Başakşehir 20 8 7 5 5 29
8.Rizespor 20 8 9 3 -9 27
9.Gazişehir Gaziantep 20 7 8 5 -2 26
10.Trabzonspor 19 6 6 7 10 25
11.Alanyaspor 20 6 7 7 -4 25
12.Kasımpaşa 20 5 5 10 -5 25
13.Sivasspor 20 6 9 5 -8 23
14.Antalyaspor 20 6 10 4 -17 22
15.Konyaspor 20 5 9 6 -8 21
16.Bodrum FK 20 4 12 4 -12 16
17.Kayserispor 19 3 9 7 -20 16
18.Hatayspor 20 1 12 7 -16 10
19.Adana Demirspor 20 2 16 2 -28 5