Rize – Kaçkar Daglari Milli Parki
Yeri:
Rize ili,Çamlihemsin ilçesi sinirlari içerisinde yer almaktadir.
Ulasim:
Milli Park alanina,Çamlihemsin ilçesinden 16 km.lik bir karayolu ile ulasilmaktadir.
Özelligi:
Kaçkar Daglarinin batisindaki Firtina Deresi ve dogusundaki Hemsin Deresi zengin bir flora ile kaplidir. Bu bitki örtüsü karstik flora özelliginde olup gerek alt flora gerekse üst flora endemik türleri içermektedir. Türkiye’de Rhodendron’larin 3000 m ye ulastigi tek yer burasidir. Ülkemizde Pleistosan’e ait buzul izleriyle beraber aktüel buzlasmanin birlikte görüldügü ender yerlerden birisi de Kaçkar Daglaridir. Bu sahada birçok buzullarla birlikte;buzul gölleri, buzul vadileri, sirkler ve mazeler bulunmaktadir. Genel olarak granit ve granitik kayaçlardan meydana gelen jeolojik yapi üzerinde Alp Orojenezi’nin derin etkileri görülmektedir.
Fauna açisindan da zengin olan Kaçkar Daglarindan kurt,ayi,domuz,tilki,yaban keçisi, geyik sansar, çakal, yaban tavugu vb. bulunmaktadir. Kaçkar Daglarindan yükseltinin kisa mesafede artmasi yaylacilik etkinliklerine bagli bir takim yayla yerlesim alanlarinin ortaya çikmasina yol açmis,böylece Kaçkar Daglarinda ayrica yayla yasam kültürü ve sosyal yasantisi arti bir deger olarak ön plana çikmistir. Çamlihemsin ilçesi ,Ayder yaylasi basta olmak üzere yayla yerlesim alanlari ile Milli Park mahalli yetkilerinin kontrolü altinda ve yetkililerin gösterecegi yerlerde çadirla ve karavanla konaklama saglanabilir.
DAGCILIK:
Rize-Kaçkar Siradaglari
Rize ve Hopa arasinda yer alan yil boyunda gözlenebilen keskin buzullari, masmavi gölleri, yesilin her tonuna sahip ormanlari, coskulu dereleri, bin bir çesit bitkileri ve hayvanlari ile dogal bir park görünümünde olan Kaçkar siradaglarinin en yüksek tepeleri Altiparmak (3480 m.), Kavran (3932 m.) ve Verçenik (3710 m.) dir. Güney rotasindan çikisi kolay olan Kaçarlari her yil yüzlerce dagci dagi ziyaret etmektedir. Eger sis yoksa Dogu Karadeniz daglarinin muhtesem görüntüsünü izleyebilirsiniz. Kuzey rotasini ise daha çok deneyimli dagcilar tercih ederler ve kuzeyden zirve yapmanin baska bir avantaji geri dönüste Ayder yaylasinda kaplicalara ugrayabilmenizdir. Daga yaz aylarinda tirmanmak ne kadar kolay ise kis aylarinda tirmanmak o kadar zordur. Kis aylarinda kar vadileri doldurur, yaylalari örter ve evler yok olur. Ayrica buzullarin egimi her zaman çig düsmesine uygundur.
Yükseklik 3932 m.
Konumu Dogu Karadeniz de, Rize-Hopa kiyilarinda paralel olarak uzanir.
Son yıllarda kıyı turizmi ve onun yoğun aktiviteye karşın gelişen alternatif turizm olgusunun en ilgi çeken etkinliklerinden biri trekking ve hikingdir. Zorlu doğa yürüyüşü olarak ifade edebileceğimiz trekking için tüm Kaçkar Dağları Milli Parkı ve Doğu Karadeniz’in pek çok bölgesi çok uygun parkurları içermektedir. Bunlar arasında öncelikle belirtilmesi gereken parkurlar şunlardır:
Bu rotalardan en çok bilineni ve talep göreni, trans-kaçkar adı verilen Yusufeli Yaylalar Köyü ile Ayder arasında yapılan yürüyüştür. Belirlenen yukarıdaki ana rotalar dışında çok sayıda daha küçük parkurlar bulmak da olasıdır. Ayrıca alanın büyük bölümüne araç yolunun ulaşıyor olması ve çok yoğun patika sisteminin varlığı yürüme güzergahlarının zorluk derecesini de düşürmektedir. Ancak özellikle araç yolu olmayan alanlar ile yüksek yaylalar bölümlerindeki parkurlar arasında, planlanmış bir dinlenme ya da kamp alanı ile herhangi bir yönlendirme işaretinin bulunmaması ise mevcut kolaylıkların ötesinde önemli sorunlar doğurabilmektedir.
Zilkale, Çat, Elevit, Tirovit, Amlakit ve Yukarı Kavron, Sal, Pokut, Olgunlar (Yaylalar) ve Çiçekli yaylalarında konaklama olanakları mevcuttur.
http://www.kackarlar.org
Ayder Yaylası:
Ayder yerleşimi bir yayla olarak tanımlansa da aslında bir mezradır. Mezralar; yaylalardan daha alçakta bulunan, yaz başında yaylalara çıkarken ve sonbaharda yaylalardan dönerken bir süre konaklanılan ve bu süre içinde hayvanlara yem sağlanan ve dinlenilen bir ara basamak yerleşmeleridir.
Ancak eskinin uzun süren yayla göçleri günümüzde neredeyse tüm yaylalara araç yollarının ulaşması ile mezralar fonksiyonunu büyük ölçüde yitirmiş, hatta mezra kelimesi bile kullanılmaz olmuştur. İşte aslında bu kapsamdaki mezralardan biri olan Ayder, doğal kaynakları ve termal olanakları ile son 35 yılın Doğu Karadeniz’in en popüler yöresi konumundadır ve uygulamada yayla olarak adlandırılmaktadır.
Ayder yaylası 1200 m ile 1300 m rakımları arasında konumlanmış, yaklaşık 44 Ha alanda yayılan ve Aşağı Ambarlık, Orta Ambarlık ve Yukarı Ambarlık olarak üç mahalleden oluşan geçici bir yerleşim yeridir.
Ayder Yaylası, Çamlıhemşin İlçesine 17 km’lik asfalt bir yolla bağlanmaktadır. Yaz döneminde sabit nüfus yaklaşık 1500 olarak tespit edilmiştir. Ancak günübirlik ziyaretçiler ve konaklamak üzere gelen turistler ile hareketli nüfusun 3-4 bin civarına yükseldiği hatta hafta sonları 5-6 binlere ulaştığı yetkililer tarafından dile getirilmiştir. Çoğunluğu ahşap, taş ahşap ve taş malzemeden inşa edilmiş 216 konut bulunmaktadır. Ancak yaklaşık 100 adet, briket ve betonarme, tek ya da çok katlı çoğunluğu otel olan bina mevcuttur. Yayla karakteri ile büyük bir zıtlık oluşturan ve görsel ve fiziki kaliteyi bozan bu görüntü tüm resmi koruma statülerine rağmen değiştirilememiştir.
Günümüzde bir turistik merkez niteliği kazanmış olan Ayder Yaylasında 29 belediye belgeli konaklama birimi bulunmaktadır. Bu otel ve pansiyonlar toplam 1000 yatak kapasitesine ulaşmıştır. Otel ve pansiyon sayısındaki bu çokluğun nedeni sadece turistik gezi değil, yıllardır tedavi amaçlı kullanılan kaplıcaların bu yayla içinde bulunması ile ilgilidir.
Foto: Oğuz Kurdoğlu
Aşağı Çeymakcur Yaylası:
Milli park sınırları içerisinde olan Aşağı Çeymakcur Yaylası, milli parkın kuzeydoğu sınırını oluşturan Palakcur Yaylasının hemen önündeki buzul vadisi tabanında 2050 m rakımda kurulmuştur ve 3 mahalleden oluşmaktadır. Çamlıhemşin İlçesine 25.5 km uzaklıktadır. Eski yıllarda 60 hane ve ortalama 6-10 kişi ile 500-600 olan yaz nüfusu günümüzde 40 kişiye kadar düşmüştür. Sağlam 42, yıkık 12 evin bulunduğu yaylada her yıl ortalama 15-16 ev kullanıma açılmaktadır. Bu evler genellikle taş-ahşap olup bir miktar ahşap konut bulunmaktadır. Ayrıca 3 adet tamamen taş kullanılarak yapılmış konut vardır. Yaylaya çıkış tarihleri Haziran ayının ilk haftasına rastlamaktadır. Yayladan inişler ise Ekim ayı ilk haftasında tamamlanmaktadır.
Yukarı Çeymakcur Yaylası:
Yukarı Çeymakcur Yaylası: Aşağı Çeymakcur’un 2.5 km güneydoğusunda 2250 m rakımda aynı vadi içerisinde kurulmuş bir yayladır. İki mahalleden oluşmuştur. Yaylaya araç yolu gelmemiştir. Aşağı Çeymakcur’a kadar gelen karayoluna 2.5 km, İlçe merkezine ise 28 km mesafededir. Aşağı Çeymakcur ile Yukarı Çeymakcur taşlardan yapılmış tarihi bir patika ile birbirine bağlanmaktadır.
Temmuz başı ile Eylül sonu arasında kullanılan yaylada 35 konut bulunmakta ancak bunlardan sadece 8-10 adedi kullanıma açılmaktadır ve bu nedenle nüfus 20 civarında kalmaktadır. Tamamı taş kaide üzerine kurulmuş ahşap evlerden oluşmaktadır.
Aşağı Kavron Yaylası:
Aynı zamanda milli park sınırları içerisinde bulunan ve en önemli buzul vadilerinden biri olan Kavron Vadisi’nin son bölümlerinde 1950-2000 m’ler arasında kurulmuş olan ve iki mahalleden oluşan Yayla, ilçe merkezine 26 km mesafededir. Kavron Yaylaları Yukarı Çamlıca, Kavak, Sırt, Yukarı Şimşirli, Güroluk ve Pazar-Akbucak Köylüleri tarafından kullanılmaktadır. Kışın meskun olmayan yaylada yaz nüfusu 70 civarında olmaktadır. Mayıs sonunda yaylaya çıkışlar başlamakta, Ekim ortasında ise yayladan inişler tamamlanmaktadır. Aşağı Kavron’da sağlam olarak 30 mesken bulunmakta ancak bunlardan sadece 11-12 kadarı kullanılmaktadır.
Konutlar ve hayvan barınakları Ahşap ve taş-ahşap malzemeden yapılmış olup tamamen taş malzemeli evler de mevcuttur. Yayladaki iki adet briket yapı vardır ve bunlardan biri yayla girişindeki kahvehanedir. Ancak 14 yıllık geçmişi olan bu yapı son sekiz yıldır kullanılmamaktadır.
Yukarı Kavron Yaylası:
Kavron Buzul Vadisi karşılıklı iki yamacı ve tabanında ortalama 2300 m rakımda kurulan ve ilçe merkezine 29 km mesafede olan bir yayladır. Bu yaylayı da Aşağı Kavron Yaylası ile aynı köyler ortak kullanmaktadır. Nüfus çok değişken olmakla birlikte Ağustos ayı başında 400 civarında olmaktadır. Zaman zaman bu sayının 1000’e yaklaştığı da yayla sakinleri tarafından dile getirilmektedir. Ancak bu nüfusun büyük bir bölümünün hayvancılık değil tatil amaçlı olarak yaylada bulunduğu gözden kaçırılmamalıdır. Yaylaya göçler Haziranın ilk haftasında başlamakta, Ekim sonu itibariyle yayla boşalmaktadır. Ancak bazı turistik tesisler ile birkaç aile Kasım ayı başına kadar yaylada kalmaktadırlar. Yaylada yapılan 2000 yılı tespitlerine göre konut sayısı 120, yıkık ev sayısı (ocaklık) ise 60 olarak bulunmuştur
Yayladaki yapıların büyük çoğunluğu taş-ahşap malzemenin birlikte kullanımıyla inşa edilmiştir. Ancak tamamen ahşap ya da taş malzemeden yapılmış konutlar da mevcuttur.
Yayladaki ticari konaklama birimlerinde toplam 22 adet yatak bulunmaktadır. Kaçkarlara Kuzeyden tırmanmak isteyenlerin konaklayabilecekleri son nokta olan bu yayla bu işlevi nedeniyle önemli bir taleple karşı karşıyadır. Yayla sınırları içerisinde Kaçkar Dağı eteklerinde olan 7 göl yaklaşık 18.5 Ha toplam yüzeyle araştırma alanı içersinde Verçenik Tepe Göllerinden sonra ikinci en önemli göl alanı niteliğini taşımaktadır.
Palakcur Yaylası:
Çalışma alanının kuzeydoğu köşesini oluşturan bu yayla 2100 m rakımda bir vadi yamacında kurulmuştur ve üç mahalleden oluşmaktadır. Ardeşen-Beyazkaya, Hala ve Civik köyleri tarafından kullanılmaktadır. Ayder’e 5.5 km, İlçeye ise 25.5 km uzaklıktadır. Milli park sınırının dışında kalmaktadır. Nüfus Temmuz sonlarından itibaren 85 kişiye kadar çıkmaktadır. Yaylaya çıkışlar 30 Mayıs itibarıyla başlamakta ve Ekim ayının üçüncü haftasında yayla tamamen boşalmış olmaktadır. Hepsi ahşap ancak alt bölümleri taş olan 23 sağlam, 14 yıkık (ocaklık) ev bulunmaktadır.
Elektrik olmayan yaylaya yol 15 yıl önce ulaşmıştır. Konutların içinde su bulunmamaktadır. Konutlarda piknik tüp ve odun yakılmakta ancak tezek de kullanılmaktadır.
Pokut Yaylası:
Sal Yaylasının bir km doğusunda 1950-2050 m yükseltiler arasında kurulmuş, 4 mahalleden oluşan, ilçeye 24 km, araç yoluna ise 1 km mesafede olan bir yayladır. Çamlıhemşin Konaklar Mahallesi, Ortan Köyü ve Boğaziçi Köyü vatandaşları tarafından kullanılan yaylaya Haziran başında çıkılmakta, eylül ortasında ise Yayladan inilmektedir. Eski yıllarda olduğu gibi toplu çıkış ve inişler yaşanmamakta, daha çok tatil amaçlı kullanım nedeniyle yaylaya çıkışlar farklı tarihlere rastlayabilmektedir.
Yaylada 55 adet mesken bulunmakta bunların sadece 5 tanesi taş-ahşap, kalanların ise taş kaide üzerinde tamamen ahşaptır. Bu konutların 35 tanesi meskun durumdadır. Bu sayı yıldan yıla farklılıklar gösterebilmektedir. Pokut Yaylasının en kalabalık olduğu günlerdeki yaz ortası nüfusu 170 kişi olarak tespit edilmiştir.
Yayla, 20 yatak kapasitesi ile aynı zamanda turistik konaklamalara da olanak vermektedir. Yayla yerleşim büyüklüğü 16 Ha kadardır.
Sal Yaylası:
Yayla sınırları itibariyle yaklaşık 402 Ha’lık bir bölümü aynı zamanda milli parkın da içinde olan Sal Yaylası ilçeye 23 km uzaklıkta ve 2000-2050 m rakımda orman içi açıklıkta kurulmuştur. 2000 yılına kadar yaylaya ulaşmamış olan karayolu, 2001 yılında yaylaya kadar ulaşmış durumdadır. Yayla merkezi milli park sınırları dışında kalmaktadır. Şenyuva Köyünün yaylasıdır. Ancak hayvancılıktan çok tatil amaçlı bir yayla konumundadır. Mayıs sonu ile Haziranın ilk haftasında yaylaya çıkışlar başlamakta, Ekim ayı başlarında ise yayla boşalmaktadır. Yaz döneminde nüfus en fazla 130 civarında olmaktadır. Hepsinin ana yapı malzemesi ahşap olan toplam 45 konut bulunmaktadır (Şekil 46). Bu konutların bazılarının alt bölümleri taş duvarlardan oluşmaktadır. Yıkık ev (ocaklık) sayısı 3’tür. Yayladaki evlerin 41 tanesi yazın belirli zamanlarında kullanılır durumdadır.
Hacivanak Yaylası:
Milli parkın en yüksekte konumlanmış ikinci yaylası olan Haçivanak, Elevit Yaylasının güneyinde 2600 m rakımda kuzeybatı bakılı yamaç üzerinde kurulan ve üç mahalleden oluşan bir yerleşimdir. Aslında Elevit Yaylasının yukarı yaylası olarak kullanılan Haçivanak Yaylasına, Çamlıhemşin, Yolkıyı, Şenköy ve Zilkale Köyü sakinleri çıkmaktadır. Karayoluna 6.5 km, İlçe merkezine ise 41 km uzaklıktadır. Yayla nüfusu Temmuz ayı ortalarında en yüksek değeri olan 50 kişiye yükselmektedir.
Elevit Yaylası:
Milli parkın önemli yerleşim yerlerinden biri de Elevit Yaylasıdır (1900 m). Farklı köylerden gelinen 5 mahalleden oluşmaktadır. Çat Köyü, Ülkü Köyü, Şenköy, Şenyuva ve Zilkale Köylerinin yaylası olarak kullanılmaktadır. Hacıvanak ve Tirovit buzul vadilerinin birleşme noktasında kurulmuştur ve Çamlıhemşin İlçesine uzaklığı 34.5 km’dir. Resmi nüfus sayımlarına göre nüfusu 1990 yılında 26, 1997 sayımında ise 0’dır. Araştırma sırasında tespit edilen durağan yaz nüfusu 80 kişidir. Ancak yaz boyu kalan bu nüfusun dışında kısa süreli olarak İstanbul, İzmir ve Ankara’dan gelen yayla sakinleri ile kişi sayısı 500 civarına ulaşmakta, Ağustos ayı başlarında Vartavor eğlenceleri sırasında ise kısa süreli de olsa bu sayı 1000-1500 civarına kadar çıkmaktadır.
Toplam hane sayısı 96 olan köyde 15 civarında yıkık ev (ocaklık) bulunmaktadır
Sezon içerisinde kullanılan ev (şenlik) sayısı ise 90 adet düzeylerinde kalmaktadır. Yapılan görüşmelerde yaylacılığın yoğun yapıldığı yıllarda 250 hane bulunduğu ve hepsinin yıl içinde kullanıldığı söylenmiştir. Fırtına havzasının en güzel ev örneklerinin de bulunduğu, ahşap, taş-ahşap konakların yanında son yıllarda betonarme evlerin önemli sayılara ulaştığı ciddi görsel kirlilik oluşturduğu görülmektedir.